Balotilo'da farklı oylama türlerini anlamak
Balotilo’da bir seçim, seçmenlerin cevaplaması gereken bir veya birden fazla sorudan oluşur. Bu sorular farklı türlerde olabilir.
Bu makalenin amacı, bir oylama türünün elde edilen sonuçları nasıl etkilediğini anlamanıza yardımcı olmaktır.
Basit soru
En basit oylama türü, “evet”, “hayır” veya “çekimser” olarak cevaplanan basit sorudur:
[ ] Evet
[ ] Hayır
[ ] Kararsız
2 aday arasından seçim yapmak
İki aday (veya teklif) arasından seçim yapılacağı durumlarda, tek seçimlik soru daha uygundur. Örneğin:
[ ] Arturo Toscanini
[ ] Leonard Bernstein
En az 3 adaylı oylama
Üç veya daha fazla aday ya da teklif söz konusu olduğunda oylamalar daha karmaşık hale gelir.
Eğer yalnızca bir seçeneğin işaretlenmesine izin verilirse, seçimin sonucu yorumlaması zor olabilir. Örneğin, bir etkinlik seçimi için yapılan bir oylamada, 100 kişi oy kullandıysa şu sonuçlar elde edilebilir:
Denizde yüzme: 40 oy
Dağ yürüyüşü: 25 oy
Dağ bisikleti: 35 oy
Bu durumda, en çok oyu alan seçeneği mi kazanan ilan etmeliyiz (“denizde yüzme”), yoksa ilk iki seçeneğini (“denizde yüzme” ve “bisiklet”) ikinci tura mı taşımalıyız? Onlarca teklif varsa, en az oy alanı eleyerek birçok tur mu yapmalıyız?
Oylama yöntemleri matematikçiler tarafından incelenmiştir. Bir seçimin demokratik sayılabilmesi için karşılaması gereken kriterler belirlenmiştir. Tüm oylama sistemleri eşit değildir; bazıları bu kriterlere göre daha demokratiktir. Örneğin, birden fazla tur organize etmek, bir adayın tüm rakiplerine karşı kazanmasını garanti etmez. Hatta insanlar içtenlikle oy verse bile daha sonra pişman olabilirler. Bu yüzden Balotilo yalnızca en demokratik oylama türlerini sunar.
Kazananı belirlemek için, seçmenin ifadesini tek bir seçenekle sınırlandırmamak daha iyidir. Bu durumda onay oyu ya da sıralama ile oylama tercih edilebilir.
Onay oyu
Onay oyu, seçmenin onayladığı adayları (veya teklifleri) işaretlemesine izin verir. Önceki örneğimize dönelim. Sonuçlar şu şekilde olabilir:
Denizde yüzme: 40 onay
Dağ yürüüşü: 60 onay (25 + 35 yüzmeci tarafından)
Bisiklet: 65 onay (35 + 30 yüzmeci tarafından)
Burada, dağ etkinliklerini tercih eden seçmenler, deniz etkinliğini onaylamamıştır. Ancak yüzmeye oy veren 40 kişiden 35’i dağ yürüşünü, 30’u ise bisikleti de onaylamıştır. En çok onay alan etkinlik bisiklet (65 onay) olmuştur, oysa tek seçimlik oylamada başı denizde yüzme çekiyordu.
Seçmenlere verilen cevap türüne (onay, tek seçim vb.) göre elde edilen sonuçlar tamamen farklı olabilir.
Onay oyu, en fazla uzlaşıya dayanan seçenekleri belirlemeyi sağlar. Ancak ifade özgürlüğü sınırlıdır. Çünkü bir aday seçilirken, seçmen tercih ettiği aday dışındaki adayları da onaylayıp onaylamamayı düşünür. Bu da bu adayların avantaj sağlamasına ve hatta kazanmasına neden olabilir. Bu nedenle seçmenler stratejik oy kullanmak zorunda kalabilir.
Sonunda, bisiklet seçeneğinin dağ yürüşüne göre çoğunluk tarafından daha çok tercih edildiği kesin değildir. Bu ikilemleri önlemek için sıralama ile oylama daha uygundur.
Sıralama ile oylama
Sıralama oylamasında, seçmenler tercihlerini adayları sıralayarak ifade eder. Tüm adayları sıralamak zorunlu değildir. Seçmen sadece birkaç adayı sıralayabilir. Bu adaylar, diğer adaylardan önce tercih edilmiş sayılır.
Örneğin, bir seçmen şu şekilde oy kullanabilir: ilk olarak dağ yürüşü, sonra bisiklet, son olarak denizde yüzme. Oy pusulası şu şekilde olur:
tercih: dağ yürüşü
tercih: bisiklet
tercih: denizde yüzme
Balotilo, kazananı belirlemek için kazandığı ikili karşılaştırmaları sayar. Kazanan, tüm ikili karşılaştırmaları kazanan adaydır.
Yukarıdaki oy pusulası, 3 ayrı ikili karşılaştırmada tercihleri belirtir: dağ yürüşü > bisiklet, bisiklet > denizde yüzme, dağ yürüşü > denizde yüzme.
Diyelim ki her karşılaştırma için şu sonuçlar çıktı:
dağ yürüşü 60 oy, bisiklet 40 oy
bisiklet 55 oy, denizde yüzme 45 oy
dağ yürüşü 65 oy, denizde yüzme 35 oy
Dağ yürüşü hem bisiklete hem de denizde yüzmeye tercih edilmiştir. Bu nedenle çoğunluğun tercih ettiği etkinliktir.
Bazı durumlarda, örneğin bir arkadaş grubuyla gezi planlarken, amaç çoğunluğun en çok tercih ettiği seçeneği bulmak değil, en çok katılımı sağlayacak seçeneği bulmaktır. Bu durumda onay oyu daha uzlaşmacı bir sonuç verebilir. Kışilerin seçildiği durumlarda ise genellikle tüm rakiplerine tercih edilen adayı bulmak hedeflenir, bu da genellikle iki ya da daha fazla turla yapılır ve o aday son tura kalamayabilir. Sıralama oyu bu riski ortadan kaldırarak en çok tercih edilen adayı belirler.
Kazandığı ikili karşılaştırmaları saymak, tüm rakiplerine tercih edilen adayı seçmeyi garanti eder.
Bazı sıralamalı oylama sistemleri de vardır. Örneğin, Avustralya ve Hindistan’da kullanılan “ani ikinci tur oyu” sistemi ya da puanlama sistemleri. Ancak Balotilo bu sistemleri sunmaz; çünkü bu yöntemler tüm rakiplere tercih edilen adayı garantili olarak belirleyemez veya uzlaşılı bir sonuç üretemez.
Unutmayın, hangi oylama yöntemi seçilirse seçilsin beraberlik durumları olabilir. Bu durumlar için baştan bir kural belirlemeniz gerekir. Örneğin, ulusal seçimlerde beraberlik durumunda, daha yaşlı ya da daha genç adayı kazanan ilan etmek gibi kurallar olabilir. Önemli olan, bu kuralı oylamadan önce duyurmaktır.
Sonuç
Üç veya daha fazla seçenek arasında bir tercih yapılması gereken durumlarda, Balotilo onay oyu veya Condorcet yöntemiyle sıralama oyu kullanılmasını önerir.